ภาวะขากระตุกขณะนอนหลับ หรือ PLMD (Periodic Limb Movement Disorder) เป็นภาวะที่ทำให้กล้ามเนื้อขาเกิดการกระตุกซ้ำ ๆ เป็นจังหวะในช่วงเวลาหนึ่ง เกิดขึ้นได้ทั้งในช่วงเพิ่งเริ่มนอนหลับหรือหลับลึกไปแล้ว อาการขากระตุกนี้มักเกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัว แต่อาจส่งผลถึงขั้นทำให้ตื่นขึ้นมากลางดึกได้เช่นกัน
อาการของภาวะขากระตุกขณะหลับ
- เกิดภาวะขากระตุกเป็นบางครั้งในขณะนอนหลับ สามารถเกิดได้ทั้งขาเดียวหรือสองขา รวมถึงสามารถเกิดขึ้นกับอวัยวะอื่นได้ด้วย
- จะเกิดอาการกระตุกซ้ำๆ เป็นจังหวะประมาณ 20-40 วินาที ส่วนความยาวนานในการกระตุกขึ้นอยู่กับบุคคล
- ความรุนแรงในการกระตุกมีหลายระดับ ตั้งแต่กระดิกเบาๆ ไปจนถึงเตะหรือสะบัดขาอย่างแรง
- มีอาการสะดุ้งตื่นขึ้นกลางดึกบ่อยครั้ง จากความไม่สบายตัวหรือรู้สึกเหนื่อย ทำให้การนอนหลับไม่ต่อเนื่อง
- ตื่นเช้ามามีอาการเหมือนคนนอนไม่เต็มอิ่ม ง่วงนอนในเวลากลางวัน ประสิทธิภาพในด้านต่างๆ ลดลง
ภาวะขากระตุกขณะหลับสามารถเกิดได้กับทุกเพศทุกวัย แม้จะดูเหมือนเป็นอาการที่ไม่ได้มีอันตรายมากนัก แต่ที่จริงแล้วเป็นอาการที่ไม่ควรมองข้าม เพราะทำให้สมองมีการตื่นตัวบ่อย ๆ ขณะหลับ และส่งผลเสียต่อสุขภาพการนอนโดยตรง
สาเหตุของภาวะขากระตุกขณะหลับ
- อาจเกิดจากโรคหรืออาการเจ็บป่วยที่เกี่ยวกับการนอนหลับ เช่น โรคลมหลับ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ หรือโรคขาอยู่ไม่สุข
- อาการแทรกซ้อนจากภาวะเจ็บป่วยอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคไต โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก โรคที่เกี่ยวกับพัฒนาการทางร่างกาย เป็นต้น
- ได้รับผลกระทบจากการรับยาบางชนิด เช่น ยารักษาโรคซึมเศร้า ยาแก้แพ้ ยาระงับประสาท และยารักษาโรคจิตเภท บางชนิด
- ปัจจัยกระตุ้นที่ทำให้ร่างกายนอนหลับได้ไม่ปกติ เช่น การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน ก่อนนอน ความเครียดและความวิตกกังวล ฯลฯ
แม้ภาวะขากระตุกขณะหลับ จะเกิดขึ้นในตอนนอนและเป็นไปโดยไม่รู้ตัว แต่อาจตรวจพบภาวะนี้ได้จากการสังเกตพฤติกรรมการนอน และคำบอกเล่าจากคนใกล้ตัว หรือเข้าทำการตรวจ Sleep Test เพื่อหาอาการผิดปกติจากการนอนดูได้
อันตรายที่เกิดจากภาวะขากระตุกขณะหลับ
- ปัญหาความสัมพันธ์กับคนรักหรือครอบครัว เพราะอาการขากระตุกขณะหลับ อาจรบกวนการนอนหลับของผู้ที่ใช้เตียงนอนร่วมกันด้วย
- ส่งผลให้นอนหลับไม่สนิทตลอดคืน ทำให้รู้สึกง่วงซึมในเวลากลางวัน ประสิทธิภาพในการทำกิจกรรมต่างๆ ลดลง
- เมื่อสุขภาพการนอนไม่ดี อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนและโรคอื่น ๆ ตามมา เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง เป็นต้น
วิธีรักษาภาวะขากระตุกขณะหลับ
- เริ่มจากการกินอาหารที่มีธาตุเหล็กให้มากขึ้น รวมถึงอาหารที่มีกรดโฟลิคสูง เพราะหากมีธาตุเหล็กและกรดโฟลิคในเลือดค่อนข้างต่ำ อาจส่งผลให้เกิดภาวะขากระตุกขณะหลับได้
- ควรงดการกินอาหาร เครื่องดื่ม รวมถึงยา ที่มีคาเฟอีนเป็นส่วนประกอบ เนื่องจากคาเฟอีนอาจมีส่วนทำให้อาการของภาวะนี้รุนแรงยิ่งขึ้น
โดยแพทย์จะรักษาภาวะขากระตุกขณะหลับ ด้วยยาถ้าอาการอยู่ในขั้นรุนแรง ซึ่งแพทย์จะสั่งจ่ายยาเพื่อยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเป็นหลัก เช่น กลุ่มยาเบนโซไดอะซีปีน เป็นกลุ่มยาที่ทำงานในระบบประสาทส่วนกลาง เพื่อช่วยคลายความวิตกกังวล ผ่อนคลายกล้ามเนื้อตอนนอน กลุ่มยากาบา รีเซปเตอร์ อะโกนิสต์ ที่มีฤทธิ์ใกล้เคียงกัน
บางกรณีอาจมีการสั่งยากลุ่มยากันชัก อย่าง กาบาเพนติน ที่ส่งผลต่อสารเคมีและระบบประสาทในสมอง โดยกลุ่มยากันชักบางชนิดอาจเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดภาวะขากระตุกขณะหลับได้เช่นกัน ดังนั้นการใช้ยาเพื่อรักษาอาการดังกล่าว แพทย์จะวินิจฉัยและเป็นคนดูแลในเรื่องนี้อย่างละเอียด คนไข้ควรใช้ยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัดเท่านั้น
บทส่งท้าย
ภาวะขากระตุกขณะหลับ ถ้าไม่ได้เกิดขึ้นบ่อยๆ และไม่ได้รุนแรงอาจเกิดจากปัจจัยกระตุ้นเพียงบางครั้ง แต่ถ้าเกิดอาการกระตุกอย่างรุนแรงและบ่อยมาก จนส่งผลกระทบต่อการนอนหลับ ควรรีบเข้าปรึกษาแพทย์เพื่อหาทางรักษา ซึ่งการรักษาจะมีตั้งแต่เสริมเรื่องการกิน ลดปัจจัยเสี่ยงต่างๆ ไปจนถึงขั้นใช้ยาเพื่อรักษา
กรุงเทพ สลีป เซ็นเตอร์ ศูนย์ตรวจ และรักษาภาวะนอนกรน และการนอนหลับที่ผิดปกติ พร้อมรักษาโรคอื่น ๆ ที่เกี่ยวกับการนอนหลับ เช่น โรคนอนไม่หลับ นอนละเมอ ง่วงหลับเวลากลางวัน บริการตรวจวินิจฉัยการนอนหลับ (sleep test) แบบ Full sleep test (ให้การตรวจการนอนหลับ) และแบบ Home sleep test (ให้การตรวจการนอนหลับที่บ้าน) บริการรักษาภาวะนอนกรน และหยุดหายใจขณะหลับชนิดอุดกั้น (Obstructive Sleep Apnea) โดยการใช้เครื่องอัดอากาศแรงดันบวก (CPAP), โดยแพทย์ผู้ชำนาญการคุณวุฒิ ที่ได้รับการรับรองจาก American Board of Sleep Medicine
กรุงเทพ สลีป เซ็นเตอร์
ศูนย์ตรวจรักษาภาวะนอนกรน และนอนไม่หลับ
เพื่อให้การนอนของคุณ เป็นช่วงเวลาแห่งการพักผ่อนอย่างแท้จริง
โทรปรึกษา 064-649-1919, 02-089-8687
